Trellick Tower – “wieża terroru”, która stała się modna
Trellick Tower jest obecnie dość kultowym miejscem. Droga do tego statusu była jednak długa, a stworzenie tego projektu początkowo rozważano w kategoriach „winy”. Wieża rozerwała krajobraz północno-zachodniego Londynu, zrujnowała reputację jej architekta, a w końcu: stała się modna.
Ten 98 metrowy budynek, położony w pobliżu Notting Hill jest jednym z flagowych projektów urodzonego na Węgrzech architekta Ernő Goldfingera, który przybył do Londynu w 1934 roku. Kryzys mieszkaniowy po II wojnie światowej dał mu szansę ukazania swojej idei„monumentalnej wagi i faktury betonu”.1 W owym czasie władze lokalne postanowiły zburzyć zniszczone, niespełniające współczesnych standardów, mieszkania z końca XIX wieku. Goldfinger zaproponował projekt ogromnego, 31-piętrowego bloku z 217 mieszkaniami.
Wcześniej podobny projekt Goldfingera został zatwierdzony w południowo-wschodnim Londonie: 27-piętrowa wieża Balfron.2 Koncepcja Terrlick Tower była realizacją modernistycznych zamierzeń „zakwaterowania tętniących życiem mas miejskich Europy w wieżowcach, zapewniając im w ten sposób słońce, przestrzeń i zieleń”. 3 Jak powiedział James Dunnett, architekt, który pracował w biurze Goldfingera: „Można odnieść wrażenie, że tak powinna wglądać poprawnie pomyślana architektura stalinowska”.4 Projekt został zaakceptowany w 1966 r., Budynek ukończono w 1972 r.
Nie było żadnej ochrony i wszystko, co można sobie wyobrazić, znajdowało się w tym budynku, w tym mnóstwo narkotyków.
W latach 70. brutalizm zaczął jednak „wypadać z łask” i odbiór społeczny budynku nie był entuzjastyczny.5 Fasada Terllick Tower była postrzegana jako odrzucenie malowniczej angielskiej tradycji. Twierdzone, że zamknięte przejścia i sam blok przypominały „most okrętu wojennego, inni twierdzili, że oczy Cyklopów, jeszcze inni mówili, że to zmutowana lodówka”. W latach 70. i na początku 80. osiedle zaczęło niszczeć, pojawiły się problemy techniczne, budynek zalały awarie.
„Kiedy tu przyjechałem, spotkałem wielu przyjaciół z wysp” – powiedział jeden z pierwszych mieszkańców Trellick Tower. Wielu z nich było imigrantami. Warunki, w jakich żyli nie były komfortowe. Początkowo w budynku nie było bieżącej wody, a mieszkańcy byli zmuszeni używać rury na zewnątrz budynku. „Nie było żadnej ochrony i wszystko, co można sobie wyobrazić, znajdowało się w tym budynku, w tym mnóstwo narkotyków”- mówiono.6
Wieża zyskała przydomek „Wieża terroru”, a niektórzy mieszkańcy ubiegali się o przeniesienie.
Wskaźnik przestępczości wzrósł, liczba problemów społecznych mieszkańców zwiększała się. Zdarzały się także tragedie: emeryt był zmuszony do korzystania ze schodów, ponieważ winda była zepsuta i zmarł; 27-letnia kobieta została wyciągnięta z jednej z wind i zgwałcona; mężczyzna zmarł po zeskoczeniu ze szczytu wieży, gdy jego spadochron nie otworzył się. Wieża zyskała przydomek „Wieża terroru”, a niektórzy mieszkańcy ubiegali się o przeniesienie.7
Reputacja Goldfingera doznała poważnego uszczerbku, a jego kariera została zrujnowana z powodu zamieszania wokół wieży. Architekt nadal bronił swojego projektu „jako dzieła czystej geometrii, piękna, doskonałego współgrania elementów poziomych i pionowych”. Budynek rzeczywiście wyprzedzał swoją epokę. Założenia projektowe były dokładne i innowacyjne. Zaledwie kilka lat później etos Goldfingera zostanie uznany za moralny ze względu na „szczegółowe rozważenie warunków środowiskowych sprzyjających dobrobytowi mieszkańców”. Zwracał także uwagę na szczegóły („balkony z okładziną cedrową, architektoniczne włączniki światła zamontowane w metalowych ramach drzwi, okna z podwójnymi szybami w drewnianej ramie, które obracają się na zewnątrz, aby ułatwić czyszczenie; zajmujące mało miejsca drzwi przesuwne, naturalne światło, zachody słońca”).8 Goldfinger zmarł w 1987 roku.
Można odnieść wrażenie, że tak powinna wglądać poprawnie pomyślana architektura stalinowska.
Sytuacja społeczna w rezydencji zaczęła zmieniać się w latach 80. XX wieku. W 1984 r. Zaczęło działać nowe stowarzyszenie mieszkańców. Zainicjowało ono petycje do władz lokalnych dotyczące kwestii bezpieczeństwa. Już w 1986 r. Zmieniły się zasady dotyczące wynajmu mieszkań: od tego momentu było one przydzielane tylko tym, którzy chcieli mieszkać w Trellick Tower.
W 1988 r. London Daily News ogłosił budynek „przerażającym, ale modnym”. Na przełomie lat 80. i 90. ludzie zaczęli kupować w Trellick Tower mieszkania prywatnie.9 Dotychczasowi mieszkańcy byli zaskoczeni, gdy nagle znaleźli się w najbardziej pożądanym budynku w Wielkiej Brytanii. 1,26 miliona funtów zainwestowano w ulepszenia infrastruktury, monitorowanie i otoczenie budynku (np. place zabaw). W 1994 r. wprowadzono 24-godzinną ochronę. Przestępczość i wandalizm gwałtownie się zmniejszyły.
Również społeczna percepcja budynku zaczęła się zmieniać. Niektórzy architekci skutecznie lobbowali, aby docenić pomysły Goldfingera. W 1998 roku Trellick został wymieniony na liście chronionych budynków. Stał się ikoną popkultury. Wieża inspirowała pisarki i pisarzy, pojawiła się w kilku teledyskach, programach telewizyjnych, reklamach telewizyjnych, a nawet na koszulkach. Budynek można zobaczyć w wielu filmach, w tym Shopping (1994), For Queen and Country (1988), London Kills Me (1991), Never Let Me Go (2010). Niedawno wieża służyła jako mieszkanie projektanta gier Colina Ritmana w interaktywnym odcinku Black Mirror: Bandersnatch (2018).10
Trellick Tower 2020, fot. E. Kania
Trellick Tower 2019, fot. E. Kania
All photos by Eliza Kania
1 R. Carrol, How did this become the height of fashion?, “The Guardian”, 11.03.1990.
2 T. Winstanley, AD Classics: Trellick Tower / Erno Goldfinger, “Arch Daily”, 19.01.2019.
3 R. Carrol, How did this, op. cit.
4 Ibidem.
5 Notting Hill’s famous Trellick Tower, “BBC”, 1.08.2017.
6 Ibidem.
7 R. Carrol, How did this, op. cit.
8 Ibidem.
9 Notting Hill’s famous Trellick Tower, op. cit.
10 Modernist spaces of Black Mirror’s Bandersnatch, “The Buildings Centre”, 22.01.2019.
INFO
Name: Trellick Tower
Architects: Ernő Goldfinger
Dates: 1966-1972
Big screen: Shopping (1994), For Queen and Country (1988), London Kills Me (1991,), Never Let Me Go (2010), Black Mirror: Bandersnatch (2018)
Location: 51°31’25.6″N 0°12’18.7″W
